Leksykon/Słownik dotyczący higieny i zdrowia A-Z
Leksykon/Słownik dotyczący higieny i zdrowia A-Z
A
Antybiotyki
Półsyntetyczne, chemiczne lub genetyczne związki, które są wytwarzane przy użyciu bakterii, grzybów, porostów i innych żywych organizmów, a które są stosowane do zabijania i hamowania wzrostu organizmów zakaźnych.
Antybiotyki były pierwotnie ekstrahowane z naturalnie utworzonych molekularnych produktów metabolicznych bakterii lub grzybów.
B
Bezpieczeństwo żywności
Bezpieczeństwo żywności (również: higiena żywności) to ogólne określenie wszystkich środków mających na celu zapewnienie, że żywność jest odpowiednia do spożycia przez konsumenta końcowego – tak, aby nie zaszkodziła lub nie wpłynęła niekorzystnie na zdrowie.
Przykłady (Link do produktów w kategorii bezpieczeństwo żywności/kontakt z żywnością)
C
Chusteczki dezynfekujące
Chusteczki nasączone środkiem dezynfekującym do dezynfekcji skóry, powierzchni i/lub przedmiotów.
Czyszczenie
Obejmuje usunięcie niewidocznego materiału organicznego i widocznego brudu w celu zapobiegania namnażaniu się drobnoustrojów na powierzchniach i skórze.
D
Dekontaminacja
Działa przeciwko skażeniu lub zanieczyszczeniu.
Zanieczyszczenie może pociągać za sobą zagrożenie dla zdrowia.
Dezynfekcja
Środki profilaktyczne niszczące lub dezaktywujące patogeny (np. wirusy, bakterie i grzyby) w celu zapobiegania infekcjom.
Dezynfekcja unieszkodliwia zarówno żywe, jak i martwe materiały.
DIN EN
Norma DIN to norma dobrowolnego stosowania stworzona przez Niemiecki Instytut Normalizacyjny (Deutsches Institut für Normung), gdzie standaryzowane są obiekty materialne i niematerialne. Normy DIN powstają po zaproponowaniu przez i dzięki inicjatywie zainteresowanych grup (zazwyczaj niemieckie grupy biznesowe), dzięki czemu zgodność jest zachowana między wszystkimi zaangażowanymi stronami.
Normy sformułowane na poziomie międzynarodowym to zazwyczaj normy ISO lub normy europejskie EN.
Dezynfekcja powierzchni
Dezynfekcja powierzchni i przedmiotów.
Dezynfekcja
Zamierzone zabijanie patogenów na skórze lub dłoniach. Dezynfekcja rąk jest o wiele bardziej skuteczna w walce z patogenami niż samo ich mycie.
Dezynfekcja narzędzi
Obejmuje czyszczenie i zapobieganie skażeniu narzędzi do użytku medycznego.
Przykłady (Link do produktów w obszarze narzędzi medycznych)
Drożdżakobójczy
Środek zabijający drożdżaki.
Dezynfekcja końcowa
Po przezwyciężeniu choroby lub przeniesieniu chorej osoby przeprowadza się dezynfekcję końcową zgodnie z niemiecką ustawą o ochronie przed zakażeniem. Dezynfekcja końcowa obejmuje ubrania i narzędzia chirurgiczne, pomieszczenia oraz powietrze.
E
Ecolabel (ekoetykieta)
Etykieta produktu ekologicznego UE uznawana przez wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej. Norwegia, Liechtenstein i Islandia również uznały etykietę wprowadzoną dobrowolnie w 1992 r. rozporządzeniem UE.
Ekoetykieta pomaga w oznaczeniu produktów i usług przyjaznych dla środowiska.
EN 1499
Europejski standard higienicznego mycia rąk
EN 1500
Europejski standard higienicznej dezynfekcji rąk
EN 12791
Europejski standard chirurgicznej dezynfekcji rąk
EN 14476 (Faza 2, Etap 1)
Ilościowa zawiesinowa metoda z polio, adeno i norowirusem; podstawa oceny skuteczności środków do dezynfekcji powierzchni
Enterokrwotoczny szczep pałeczki okrężnicy (EHEC)
Konkretne patogenne szczepy bakterii jelitowych Escherichia coli (E. coli). Może wywołać krwawą biegunkę (jelitowo-krwotoczne zapalenie jelita grubego) (u ludzi).
ESBL
Skrót dla beta-laktamaz o rozszerzonym spektrum działania. Obejmuje bakteryjne enzymy rozrywające wiązanie beta-laktamowe w cząsteczce antybiotyku beta-laktamowego.
G
Gronkowce
Bakterie Gram-dodatnie, tworzące skupiska (ziarniaki) w kulturze. Są najczęstszą przyczyną zakażeń szpitalnych i często mogą być przyczyną np. zatruć pokarmowych.
H
Higiena rąk
Higiena rąk obejmuje systematyczną ochronę dłoni i skóry przed brudem i patogenami. Oprócz mycia i dezynfekcji rąk jest ważnym elementem w zabijaniu i zapobieganiu rozprzestrzeniania się drobnoustrojów.
Higiena
Oznacza „naukę o zapobieganiu chorobom oraz utrzymaniu i promocji zdrowia”. W ten sposób Niemieckie Towarzystwo Higieny i Mikrobiologii definiuje „higienę”.
Wskazuje wszystkie środki ostrożności mające na celu zapobieganie przenoszeniu patogenów.
I
Infekcja
Oznacza kolonizację i rozwój potencjalnie szkodliwych mikroorganizmów (np. bakterii, wirusów itp.) w innym organizmie, takim jak człowiek.
Inkontynencja
Niezdolność do utrzymania moczu lub stolca.
ISO Norma
Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (Eng. The International Organization for Standardization) – w skrócie ISO – jest międzynarodowym stowarzyszeniem organizacji normalizacyjnych i jako taka opracowuje międzynarodowe normy we wszystkich dziedzinach.
ISO 9001
EN ISO 9001 określa wymagania dotyczące systemu zarządzania jakością (system QM), które organizacja musi spełniać, aby móc dostarczać wyroby i usługi spełniające oczekiwania klientów, jak również wszelkie wymagania urzędowe.
ISO 14001
Międzynarodowa norma zarządzania środowiskowego ISO 14001 definiuje uznane na całym świecie wymagania dotyczące systemu zarządzania środowiskowego i jest częścią rodziny norm. Ta rodzina norm zawiera liczne dalsze normy dla różnych obszarów zarządzania środowiskiem, w tym oceny cyklu życia oraz wskaźniki i oceny efektywności środowiskowej. Może być stosowana zarówno do firm produkcyjnych, jak i świadczących usługi.
ISO 22716
ISO 22716:2007 jest preferowaną normą dla przemysłu kosmetycznego w UE i zapewnia zgodność z przepisami ustawowymi i wykonawczymi Komisji Europejskiej z dyrektywami dotyczącymi produkcji, nadzorowania, przechowywania i wysyłki produktów kosmetycznych. Podstawowym celem tej normy jest zwiększenie bezpieczeństwa produktu końcowego i ochrona konsumentów.
Infekcja kontaktowa
Oznacza przenoszenie patogenów przez osobę już zakażoną na osobę zdrową poprzez kontakt fizyczny.
K
Kaliciwirusy
Rodzina wirusów obejmująca wirusy bezotoczkowe, jednoniciowe RNA. Należą do nich norowirus i wirus zapalenia wątroby typu E.
Klasyfikacja
Kategoryzacja lub podział obiektów na podstawie określonych cech
Kontaminacja
Oznacza (niepożądane) zanieczyszczenie przez mikroorganizmy lub szkodliwe substancje na obszarach, które mogą powodować szkody dla zdrowia.
Kontrola jakości
Oznacza obiektywną analizę stopnia, w jakim produkt odpowiada wymaganym/zdefiniowanym normom.
L
Łazienka ekologiczna
Ekologiczna łazienka uwzględnia wszystkie procesy produkcyjne, a także pochodzenie, sposób produkcji, użytkowania oraz utylizacji wszystkich używanych produktów. Produkty te uwzględniają efektywność energetyczną systemu produkcyjnego, w którym są wytwarzane, jak również ilość oraz jakość wykorzystywanych zasobów naturalnych, wytworzonych emisji i opakowań używanych do transportu, a także możliwości recyklingu.
M
Mycie rąk
Sposób usuwania brudu ze skóry. Mycie rąk to pierwszy, elementarny krok w higienie rąk.
Przykłady (Link do produktów do czyszczenia skóry)
Mycie rąk z ciężkich zabrudzeń
Czyszczenie ciężkich zabrudzeń (np. smoła, olej, farba, lakier) powstałych przede wszystkim w przemyśle. Przykłady (Link do trwałych produktów)
MRSA
Skrót oznaczający gronkowca złocistego opornego na metycylinę. Ta bakteria może powodować zapalenie płuc lub infekcje ran i jest odporna na wiele antybiotyków.
N
Norowirusy
Norowirusy są wysoce zakaźnymi wirusami, które są odpowiedzialne za zapalenie przewodu pokarmowego (zapalenie żołądka i jelit).
O
Ograniczona wirusobójczość
Dezaktywacja konkretnych (głównie otoczkowych) wirusów.
Ochrona skóry
Obejmuje wszelkie środki podejmowane w celu ochrony skóry narażonej na silne obciążenia – w szczególności dłoni – aby zapobiec przenikaniu zanieczyszczeń i substancji drażniących.
Przykłady (Link do produktów do ochrony skóry)
Odporność
W medycynie odporność oznacza stan biologiczny, w którym organizm wykształcił wystarczające mechanizmy do walki z potencjalnie szkodliwymi mikroorganizmami.
Odpady niebezpieczne
Odpady niebezpieczne to odpady podlegające dodatkowym regulacjom, które różnią się od zwykłych odpadów ze względu na zawarte w nich zanieczyszczenia lub konsystencję i które muszą zostać zutylizowane oddzielnie.
Ochrona środowiska
Obejmuje wszystkie działania podejmowane w celu ochrony środowiska. Celem jest ochrona bioróżnorodności i wszystkich żywych organizmów w oparciu o funkcjonalny ekosystem.
P
Przenoszony drogą powietrzną
Oznacza drogę przenoszenia zakażenia poprzez wdychanie bakterii lub pyłów.
Plan dezynfekcji
Element planu higieny, który określa procedury i szczegóły dotyczące środków dezynfekcji.
Przykłady planów dezynfekcji można znaleźć tutaj. (Link do pobrania planu dezynfekcji)
Pielęgnacja skóry
Pielęgnacja skóry jest niezbędnym elementem osobistej pielęgnacji ciała w celu utrzymania i poprawy barier ochronnych skóry.
Plan ochrony skóry
Plany ochrony skóry określają środki podejmowane w celu zminimalizowania ryzyka dla skóry, a także warunki stosowania preparatów do dezynfekcji, czyszczenia, ochrony i pielęgnacji.
Przykłady (Link do planów ochrony skóry – pliki do pobrania)
Plan higieny
Plany higieny określają wszystkie środki zapobiegania zakażeniom, które obowiązują w placówkach służby zdrowia. Sformułowania i przestrzegania planu wymagają służba zdrowia, Instytut Roberta Kocha, niemiecka ustawa o ochronie przed infekcjami i niemieckie rozporządzenie w sprawie substancji biologicznych.
Przykłady (Link do pobrania planu higieny)
Patogeny
Zawierają wszystkie mikroorganizmy, które mogą powodować szkodliwy rozwój zdrowia innych organizmów. Patogenami mogą być między innymi bakterie, glony, wirusy oraz grzyby.
Przemysł spożywczy
Przemysł spożywczy to dział gospodarki, w którym istotna część produktów rolnych jest przetwarzana na produkty przeznaczone do spożycia.
Podologia
Podologia to gałąź medycyny zajmująca się leczeniem chorób stóp.
Prewencja
Profilaktyka
Powtórne skażenie
Powtarzające się skażenie.
Pleśnie
Stanowią nagromadzenie różnych rodzajów grzybów, które rozmnażają się na materiale organicznym (np. pożywieniu), tworząc drobne nitki grzybów (strzępki).
R
Recykling
Ponowne wykorzystanie surowców już wykorzystanych/wykorzystanych po obróbce.
RKI
Skrót dla Instytutu Roberta Kocha.
RKI zakres A
Oznaczenie Instytutu Roberta Kocha dotyczące skuteczności przy stosowaniu środka dezynfekującego do zwalczania grzybów i bakterii.
RKI zakres B
Oznaczenie Instytutu Roberta Kocha dotyczące skuteczności przy stosowaniu środka dezynfekującego do zwalczania wirusów.
Rutyna
Oznacza nabytą zdolność do bardzo szybkiego i niezawodnego wykonywania określonej czynności dzięki długotrwałej praktyce.
Rękawice ochronne
Specjalne rękawice (jako część osobistego wyposażenia ochronnego) w celu zapewnienia ochrony przed zagrożeniami i przenoszeniem bakterii.
S
Środek antyseptyczny
Działa przeciwko patogenom, niszcząc je.
Środek bakteriobójczy
Zabija bakterie.
Środek dezynfekujący
Materiały eksploatacyjne, które służą do usuwania zanieczyszczeń i dezynfekcji skóry, powierzchni i przedmiotów.
Do substancji czynnych zawartych w środkach dezynfekujących należą alkohole, związki amoniowe, aminy i aldehydy.
Środek grzybobójczy
Zabija grzyby (np. drożdże i pleśnie).
Środek czyszczący
Materiały eksploatacyjne do czyszczenia przedmiotów i powierzchni.
Przykłady (Link do produktów w obszarze czyszczenia powierzchni)
Salmonella
Te chorobotwórcze bakterie jelitowe są jedną z wielu przyczyn zatruć pokarmowych.
Bakterie Salmonella są pałeczkami, powodującymi różne choroby u ludzi i zwierząt. W większości przypadków są główną przyczyną zatruć pokarmowych i/lub biegunki.
Sterylny
Pozbawiony drobnoustrojów i wirusów.
Sterylizacja
Oznacza procedurę usuwania lub eliminowania żywych drobnoustrojów (np. wirusów, grzybów i bakterii), jak również znajdujących się w stanie uśpienia (np. zarodników).
Silne zabrudzenia
Ciężkie do zmycia zabrudzenia (np. olej, farba, lakier).
U
Układ odpornościowy
Oznacza układ chroniący ludzki organizm przed bakteriami, wirusami lub patogenami.
W
Wirusy otoczkowe
Wirusy te otoczone są otoczką błonową. Mogą zostać zniszczone przez środki dezynfekujące, ponieważ wirusy otoczkowe są często/porównywalnie mniej aktywne niż wirusy bezotoczkowe.
Przykłady wirusów otoczkowych: wirusy grypy, wirusy HBV, HCV i HIV.
Wirusobójczy
Oznacza dezaktywację wirusów otoczkowych i bezotoczkowych.
Z
Zakażenie drogą kropelkowo-powietrzną
Oznacza drogę przenoszenia zakażenia poprzez wdychanie bakterii przez drogi oddechowe. Patogeny rozprzestrzeniają się poprzez kichanie, kaszel oraz oddychanie.
Typowymi chorobami przenoszonymi przez zakażenie drogą kropelkowo-powietrzną są odra, świnka, ospa wietrzna i grypa.