Leksykon/Słownik dotyczący higieny i zdrowia A-Z

A 

Antybiotyki

Półsyntetyczne, chemiczne lub genetyczne związki, które są wytwarzane przy użyciu bakterii, grzybów, porostów i innych żywych organizmów, a które są stosowane do zabijania i hamowania wzrostu organizmów zakaźnych.
Antybiotyki były pierwotnie ekstrahowane z naturalnie utworzonych molekularnych produktów metabolicznych bakterii lub grzybów.

B

Bezpieczeństwo żywności 

Bezpieczeństwo żywności (również: higiena żywności) to ogólne określenie wszystkich środków mających na celu zapewnienie, że żywność jest odpowiednia do spożycia przez konsumenta końcowego – tak, aby nie zaszkodziła lub nie wpłynęła niekorzystnie na zdrowie.
Przykłady (Link do produktów w kategorii bezpieczeństwo żywności/kontakt z żywnością)

C

Chusteczki dezynfekujące

Chusteczki nasączone środkiem dezynfekującym do dezynfekcji skóry, powierzchni i/lub przedmiotów.

Czyszczenie

Obejmuje usunięcie niewidocznego materiału organicznego i widocznego brudu w celu zapobiegania namnażaniu się drobnoustrojów na powierzchniach i skórze.

D

Dekontaminacja

Działa przeciwko skażeniu lub zanieczyszczeniu.
Zanieczyszczenie może pociągać za sobą zagrożenie dla zdrowia.

Dezynfekcja

Środki profilaktyczne niszczące lub dezaktywujące patogeny (np. wirusy, bakterie i grzyby) w celu zapobiegania infekcjom.
Dezynfekcja unieszkodliwia zarówno żywe, jak i martwe materiały.

DIN EN

Norma DIN to norma dobrowolnego stosowania stworzona przez Niemiecki Instytut Normalizacyjny (Deutsches Institut für Normung), gdzie standaryzowane są obiekty materialne i niematerialne. Normy DIN powstają po zaproponowaniu przez i dzięki inicjatywie zainteresowanych grup (zazwyczaj niemieckie grupy biznesowe), dzięki czemu zgodność jest zachowana między wszystkimi zaangażowanymi stronami.
Normy sformułowane na poziomie międzynarodowym to zazwyczaj normy ISO lub normy europejskie EN.

Dezynfekcja powierzchni

Dezynfekcja powierzchni i przedmiotów.

Dezynfekcja

Zamierzone zabijanie patogenów na skórze lub dłoniach. Dezynfekcja rąk jest o wiele bardziej skuteczna w walce z patogenami niż samo ich mycie.

Dezynfekcja narzędzi

Obejmuje czyszczenie i zapobieganie skażeniu narzędzi do użytku medycznego.
Przykłady (Link do produktów w obszarze narzędzi medycznych)

Drożdżakobójczy

Środek zabijający drożdżaki.

Dezynfekcja końcowa

Po przezwyciężeniu choroby lub przeniesieniu chorej osoby przeprowadza się dezynfekcję końcową zgodnie z niemiecką ustawą o ochronie przed zakażeniem. Dezynfekcja końcowa obejmuje ubrania i narzędzia chirurgiczne, pomieszczenia oraz powietrze.

E

Ecolabel (ekoetykieta)

Etykieta produktu ekologicznego UE uznawana przez wszystkie państwa członkowskie Unii Europejskiej. Norwegia, Liechtenstein i Islandia również uznały etykietę wprowadzoną dobrowolnie w 1992 r. rozporządzeniem UE.

Ekoetykieta pomaga w oznaczeniu produktów i usług przyjaznych dla środowiska.

EN 1499

Europejski standard higienicznego mycia rąk

EN 1500

Europejski standard higienicznej dezynfekcji rąk

EN 12791

Europejski standard chirurgicznej dezynfekcji rąk

EN 14476 (Faza 2, Etap 1) 

Ilościowa zawiesinowa metoda z polio, adeno i norowirusem; podstawa oceny skuteczności środków do dezynfekcji powierzchni

Enterokrwotoczny szczep pałeczki okrężnicy (EHEC)

Konkretne patogenne szczepy bakterii jelitowych Escherichia coli (E. coli). Może wywołać krwawą biegunkę (jelitowo-krwotoczne zapalenie jelita grubego) (u ludzi).

ESBL

Skrót dla beta-laktamaz o rozszerzonym spektrum działania. Obejmuje bakteryjne enzymy rozrywające wiązanie beta-laktamowe w cząsteczce antybiotyku beta-laktamowego.

G

Gronkowce

Bakterie Gram-dodatnie, tworzące skupiska (ziarniaki) w kulturze. Są najczęstszą przyczyną zakażeń szpitalnych i często mogą być przyczyną np. zatruć pokarmowych.

H

Higiena rąk

Higiena rąk obejmuje systematyczną ochronę dłoni i skóry przed brudem i patogenami. Oprócz mycia i dezynfekcji rąk jest ważnym elementem w zabijaniu i zapobieganiu rozprzestrzeniania się drobnoustrojów.

Higiena

Oznacza „naukę o zapobieganiu chorobom oraz utrzymaniu i promocji zdrowia”. W ten sposób Niemieckie Towarzystwo Higieny i Mikrobiologii definiuje „higienę”.
Wskazuje wszystkie środki ostrożności mające na celu zapobieganie przenoszeniu patogenów.

I

Infekcja

Oznacza kolonizację i rozwój potencjalnie szkodliwych mikroorganizmów (np. bakterii, wirusów itp.) w innym organizmie, takim jak człowiek.

Inkontynencja

Niezdolność do utrzymania moczu lub stolca.

ISO Norma

Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (Eng. The International Organization for Standardization) – w skrócie ISO – jest międzynarodowym stowarzyszeniem organizacji normalizacyjnych i jako taka opracowuje międzynarodowe normy we wszystkich dziedzinach.

ISO 9001

EN ISO 9001 określa wymagania dotyczące systemu zarządzania jakością (system QM), które organizacja musi spełniać, aby móc dostarczać wyroby i usługi spełniające oczekiwania klientów, jak również wszelkie wymagania urzędowe.

ISO 14001

Międzynarodowa norma zarządzania środowiskowego ISO 14001 definiuje uznane na całym świecie wymagania dotyczące systemu zarządzania środowiskowego i jest częścią rodziny norm. Ta rodzina norm zawiera liczne dalsze normy dla różnych obszarów zarządzania środowiskiem, w tym oceny cyklu życia oraz wskaźniki i oceny efektywności środowiskowej. Może być stosowana zarówno do firm produkcyjnych, jak i świadczących usługi.

ISO 22716

ISO 22716:2007 jest preferowaną normą dla przemysłu kosmetycznego w UE i zapewnia zgodność z przepisami ustawowymi i wykonawczymi Komisji Europejskiej z dyrektywami dotyczącymi produkcji, nadzorowania, przechowywania i wysyłki produktów kosmetycznych. Podstawowym celem tej normy jest zwiększenie bezpieczeństwa produktu końcowego i ochrona konsumentów.

Infekcja kontaktowa

Oznacza przenoszenie patogenów przez osobę już zakażoną na osobę zdrową poprzez kontakt fizyczny.

K

Kaliciwirusy

Rodzina wirusów obejmująca wirusy bezotoczkowe, jednoniciowe RNA. Należą do nich norowirus i wirus zapalenia wątroby typu E.

Klasyfikacja

Kategoryzacja lub podział obiektów na podstawie określonych cech

Kontaminacja

Oznacza (niepożądane) zanieczyszczenie przez mikroorganizmy lub szkodliwe substancje na obszarach, które mogą powodować szkody dla zdrowia.

Kontrola jakości

Oznacza obiektywną analizę stopnia, w jakim produkt odpowiada wymaganym/zdefiniowanym normom.

L

Łazienka ekologiczna

Ekologiczna łazienka uwzględnia wszystkie procesy produkcyjne, a także pochodzenie, sposób produkcji, użytkowania oraz utylizacji wszystkich używanych produktów. Produkty te uwzględniają efektywność energetyczną systemu produkcyjnego, w którym są wytwarzane, jak również ilość oraz jakość wykorzystywanych zasobów naturalnych, wytworzonych emisji i opakowań używanych do transportu, a także możliwości recyklingu.

M

Mycie rąk

Sposób usuwania brudu ze skóry. Mycie rąk to pierwszy, elementarny krok w higienie rąk.
Przykłady (Link do produktów do czyszczenia skóry)

Mycie rąk z ciężkich zabrudzeń

Czyszczenie ciężkich zabrudzeń (np. smoła, olej, farba, lakier) powstałych przede wszystkim w przemyśle. Przykłady (Link do trwałych produktów)

MRSA

Skrót oznaczający gronkowca złocistego opornego na metycylinę. Ta bakteria może powodować zapalenie płuc lub infekcje ran i jest odporna na wiele antybiotyków.

N

Norowirusy

Norowirusy są wysoce zakaźnymi wirusami, które są odpowiedzialne za zapalenie przewodu pokarmowego (zapalenie żołądka i jelit).

O

Ograniczona wirusobójczość

Dezaktywacja konkretnych (głównie otoczkowych) wirusów.

Ochrona skóry

Obejmuje wszelkie środki podejmowane w celu ochrony skóry narażonej na silne obciążenia – w szczególności dłoni – aby zapobiec przenikaniu zanieczyszczeń i substancji drażniących.
Przykłady (Link do produktów do ochrony skóry)

Odporność

W medycynie odporność oznacza stan biologiczny, w którym organizm wykształcił wystarczające mechanizmy do walki z potencjalnie szkodliwymi mikroorganizmami.

Odpady niebezpieczne

Odpady niebezpieczne to odpady podlegające dodatkowym regulacjom, które różnią się od zwykłych odpadów ze względu na zawarte w nich zanieczyszczenia lub konsystencję i które muszą zostać zutylizowane oddzielnie.

Ochrona środowiska

Obejmuje wszystkie działania podejmowane w celu ochrony środowiska. Celem jest ochrona bioróżnorodności i wszystkich żywych organizmów w oparciu o funkcjonalny ekosystem.

P

Przenoszony drogą powietrzną

Oznacza drogę przenoszenia zakażenia poprzez wdychanie bakterii lub pyłów.

Plan dezynfekcji

Element planu higieny, który określa procedury i szczegóły dotyczące środków dezynfekcji.
Przykłady planów dezynfekcji można znaleźć tutaj. (Link do pobrania planu dezynfekcji)

Pielęgnacja skóry

Pielęgnacja skóry jest niezbędnym elementem osobistej pielęgnacji ciała w celu utrzymania i poprawy barier ochronnych skóry.

Plan ochrony skóry

Plany ochrony skóry określają środki podejmowane w celu zminimalizowania ryzyka dla skóry, a także warunki stosowania preparatów do dezynfekcji, czyszczenia, ochrony i pielęgnacji.
Przykłady (Link do planów ochrony skóry – pliki do pobrania)

Plan higieny

Plany higieny określają wszystkie środki zapobiegania zakażeniom, które obowiązują w placówkach służby zdrowia. Sformułowania i przestrzegania planu wymagają służba zdrowia, Instytut Roberta Kocha, niemiecka ustawa o ochronie przed infekcjami i niemieckie rozporządzenie w sprawie substancji biologicznych.
Przykłady (Link do pobrania planu higieny)

Patogeny

Zawierają wszystkie mikroorganizmy, które mogą powodować szkodliwy rozwój zdrowia innych organizmów. Patogenami mogą być między innymi bakterie, glony, wirusy oraz grzyby.

Przemysł spożywczy

Przemysł spożywczy to dział gospodarki, w którym istotna część produktów rolnych jest przetwarzana na produkty przeznaczone do spożycia.

Podologia

Podologia to gałąź medycyny zajmująca się leczeniem chorób stóp.

Prewencja

Profilaktyka

Powtórne skażenie

Powtarzające się skażenie.

Pleśnie

Stanowią nagromadzenie różnych rodzajów grzybów, które rozmnażają się na materiale organicznym (np. pożywieniu), tworząc drobne nitki grzybów (strzępki).

R

Recykling

Ponowne wykorzystanie surowców już wykorzystanych/wykorzystanych po obróbce.

RKI

Skrót dla Instytutu Roberta Kocha.

RKI zakres A

Oznaczenie Instytutu Roberta Kocha dotyczące skuteczności przy stosowaniu środka dezynfekującego do zwalczania grzybów i bakterii.

RKI zakres B

Oznaczenie Instytutu Roberta Kocha dotyczące skuteczności przy stosowaniu środka dezynfekującego do zwalczania wirusów.

Rutyna

Oznacza nabytą zdolność do bardzo szybkiego i niezawodnego wykonywania określonej czynności dzięki długotrwałej praktyce.

Rękawice ochronne

Specjalne rękawice (jako część osobistego wyposażenia ochronnego) w celu zapewnienia ochrony przed zagrożeniami i przenoszeniem bakterii.

S

Środek antyseptyczny

Działa przeciwko patogenom, niszcząc je.

Środek bakteriobójczy

Zabija bakterie.

Środek dezynfekujący

Materiały eksploatacyjne, które służą do usuwania zanieczyszczeń i dezynfekcji skóry, powierzchni i przedmiotów.
Do substancji czynnych zawartych w środkach dezynfekujących należą alkohole, związki amoniowe, aminy i aldehydy.

Środek grzybobójczy

Zabija grzyby (np. drożdże i pleśnie).

Środek czyszczący

Materiały eksploatacyjne do czyszczenia przedmiotów i powierzchni.
Przykłady (Link do produktów w obszarze czyszczenia powierzchni)

Salmonella

Te chorobotwórcze bakterie jelitowe są jedną z wielu przyczyn zatruć pokarmowych.
Bakterie Salmonella są pałeczkami, powodującymi różne choroby u ludzi i zwierząt. W większości przypadków są główną przyczyną zatruć pokarmowych i/lub biegunki.

Sterylny

Pozbawiony drobnoustrojów i wirusów.

Sterylizacja

Oznacza procedurę usuwania lub eliminowania żywych drobnoustrojów (np. wirusów, grzybów i bakterii), jak również znajdujących się w stanie uśpienia (np. zarodników).

Silne zabrudzenia

Ciężkie do zmycia zabrudzenia (np. olej, farba, lakier).

U

Układ odpornościowy

Oznacza układ chroniący ludzki organizm przed bakteriami, wirusami lub patogenami.

W

Wirusy otoczkowe

Wirusy te otoczone są otoczką błonową. Mogą zostać zniszczone przez środki dezynfekujące, ponieważ wirusy otoczkowe są często/porównywalnie mniej aktywne niż wirusy bezotoczkowe.
Przykłady wirusów otoczkowych: wirusy grypy, wirusy HBV, HCV i HIV.

Wirusobójczy

Oznacza dezaktywację wirusów otoczkowych i bezotoczkowych.

Z

Zakażenie drogą kropelkowo-powietrzną

Oznacza drogę przenoszenia zakażenia poprzez wdychanie bakterii przez drogi oddechowe. Patogeny rozprzestrzeniają się poprzez kichanie, kaszel oraz oddychanie.
Typowymi chorobami przenoszonymi przez zakażenie drogą kropelkowo-powietrzną są odra, świnka, ospa wietrzna i grypa.