Rok rozpoczął się kapryśnie, zwłaszcza pod względem pogody – opady śniegu, mróz i gwałtowny spadek temperatury sprawiły, że w wielu miejscach kraju przez dobrych kilka dni panowało zimowe poruszenie. Zima, której nie doświadczyliśmy podczas Świąt Bożego Narodzenia, nagle nadeszła, a wraz z nią zwiększona częstotliwość występowania przeziębień, kaszlu i chrypki. Gdy tylko nastaje chłodniejsza pogoda, rozpoczyna się szczytowy okres zachorowań na przeziębienie i grypę. Ale dlaczego tak się dzieje? Jednym z sensownych wyjaśnień jest fakt, że spędzamy więcej czasu w szkołach, biurach i innych zamkniętych pomieszczeniach w ciągu dnia, kiedy na zewnątrz jest zimno i pochmurno, co oznacza gorszą wentylację i bliższy kontakt międzyludzki. Wówczas przeziębienie lub inne wirusy układu oddechowego łatwiej rozprzestrzeniają się wśród innych. Pomimo tego, że powyższy powód już sam w sobie jest wiarygodny, to wiąże się z nim jeszcze kilka innych kwestii.
Od układu odpornościowego do nosa
Nasz układ odpornościowy odgrywa najważniejszą rolę w obronie przed zewnętrznymi zagrożeniami, w tym patogenami, takimi jak bakterie i wirusy. System odpornościowy organizmu jest niezwykle złożonym układem – składa się z wielu różnych narządów, komórek i białek, które współpracują ze sobą w celu zwalczania zarazków. Jeden organ wyraźnie wyróżnia się jednak pod względem znaczenia w obronie przed wirusami przeziębienia – jest to nasz nos.
Nasz nos – brama do świata zewnętrznego
Nasz nos jest jedną z pierwszych bram między światem zewnętrznym a wnętrzem naszego ciała. Górne drogi oddechowe (nos, usta i gardło) są często jako pierwsze narażone na kontakt z zarazkami, kiedy wdychamy kropelki zawierające wirusy i bakterie pochodzące z kaszlu i kichania zakażonych osób wokół nas. Pełniąc funkcję strażnika naszego ciała, nos jest również naszą pierwszą linią obrony przed zarazkami, a jego wnętrze (zwłaszcza włosy i śluz) działa jak fizyczna bariera. Co więcej, komórki w nosie działają jako przewodniki odpowiedzi immunologicznej organizmu, włączając się i wyłączając w zależności od potrzeb. Nasze nosy mają zatem biologiczne „czujniki”, które rozpoznają, kiedy jesteśmy narażeni na wirusy. Włączają one komórki naszego układu odpornościowego, aby rozpocząć bezpośredni atak przeciwko intruzom.
Biologia naszego nosa
Kiedy jesteśmy narażeni na działanie wirusów i nasz układ odpornościowy jest aktywowany, biologiczne „woreczki” w naszym nosie gromadzą się w obszarze, w którym znajdują się wirusy – jest to swego rodzaju awaryjna reakcja przeciwdrobnoustrojowa. Woreczki te nazywane są pęcherzykami zewnątrzkomórkowymi lub „EV” (ang. Extracellular vesicles). Mają różne rozmiary i są różnej zawartości. Woreczki te pełnią również dwie ważne funkcje chroniące nas przed zarazkami. Po pierwsze, mogą bezpośrednio wchodzić w reakcje z wirusami i zapobiegać infekowaniu naszych komórek. Po drugie, niektóre pęcherzyki zewnątrzkomórkowe zawierają w swoich woreczkach substancje przeciwwirusowe, tak zwane mikroRNA lub miRNA. Kiedy są one uwalniane z pęcherzyka zewnątrzkomórkowego, atakują wirusa, aby go dezaktywować. Dzięki tym dwóm działaniom pęcherzyki zewnątrzkomórkowe chronią nas przed infekcją.
Wpływ zimy
W jaki sposób zimna pogoda wpływa na nasz organizm? Co się dzieje, gdy komórki w naszym nosie stają się zimne i dlaczego zwiększa to ryzyko infekcji? Nos sam w sobie reaguje bardzo wrażliwie na wahania temperatury, o czym z pewnością każdy z nas się nieraz przekonał. Zimne, suche powietrze podrażnia wnętrze nosa, powodując, że nasze gruczoły nosowe wytwarzają więcej śluzu, aby utrzymać jego wilgotność. Powoduje to kapanie i cieknięcie z nosa w zimne dni. Inne białka reagujące na zimno w komórkach naszego nosa są aktywowane pod wpływem zimna i mogą wywoływać inne odczucia, takie jak pieczenie, łaskotanie i uczucie zatkania nosa.1,2
Wyniki badań rozjaśniają wątpliwości
Badanie opublikowane w 2022 roku przez naukowców z Harvardu i Northwestern Medical Schools3 wykazało, że zimne powietrze nie pozwala pęcherzykom zewnątrzkomórkowym skutecznie działać i chronić nas przed infekcjami! Po obniżeniu temperatury komórek lub wystawieniu badanych na działanie niższych temperatur naukowcy odkryli, że pęcherzyki zewnątrzkomórkowe nie gromadziły się w miejscu infekcji tak, jak powinny. Pęcherzyki, które już znajdowały się w obszarze zakażenia, również nie funkcjonowały prawidłowo. W mieszaninie pęcherzyków zewnątrzkomórkowych brakowało konkretnego miRNA, o nazwie miR-17, który ma kluczowe znaczenie dla unieszkodliwiania wirusa przeziębienia. Odkrycie naukowców sprowadza się zatem do faktu, że komórki i „woreczki” w nosie nie funkcjonują w sposób optymalny w walce z zarazkami w niskich temperaturach. Oznacza to, że wszyscy jesteśmy bardziej narażeni na infekcje wirusowe w miesiącach zimowych.
Jak możemy zadbać o swoje zdrowie?
Mimo że nie możemy wpłynąć zbytnio na biologię (ani na pogodę), możemy podjąć proste kroki, aby zapobiec rozprzestrzenianiu się zarazków nawet w niskich temperaturach:
- przestrzegaj zasad etykiety podczas kichania i kaszlu (tj. łokieć lub dłoń przed ustami),
- często myj lub dezynfekuj ręce – gdy jesteś poza domem, PURELL® Advanced Hygienic Hand Rub dostępny jest w poręcznych opakowaniach, takich jak butelka z pompką o pojemności 60 ml i butelka typu flip top o pojemności 100 ml,
- regularnie dezynfekuj twarde powierzchnie, ponieważ mogą być zanieczyszczone zarazkami,
- pozostań w domu, jeśli czujesz się chory.
1 Liu SC, Lu HH, Fan HC, Wang HW, Chen HK, Lee FP, Yu CJ, Chu YH. The identification of the TRPM8 channel on primary culture of human nasal epithelial cells and its response to cooling. [Identyfikacja kanału TRPM8 w pierwotnej hodowli ludzkich komórek nabłonka nosa i jego reakcja na chłód]. Medicine (Baltimore). 2017 Sierpień;96(31):e7640.
2 Damann N, Voets T, Nilius B. TRPs in Our Senses Review. [TRPs w naszych zmysłach]. Current Biology 18, R880–R889, 2008.
3 Huang D, Taha MS, Nocera AL, Workman AD, Amiji MM, Bleier BS. Cold exposure impairs extracellular vesicle swarm–mediated nasal antiviral immunity. [Ekspozycja na zimno upośledza odporność przeciwwirusową nosa za pośrednictwem pęcherzyków zewnątrzkomórkowych]. The Journal of Allergy and Clinical Immunology. W prasie; opublikowane online: 06.12.2022 r.
